شیر مادر از چاقی کودکان پیشگیری می‌کند

رئیس انجمن گوارش و کبد کودکان ایران با تأکید بر نقش شیر مادر در جلوگیری از چاقی کودکان گفت: وزن کودک موقع تولد نقش زیادی در ابتلای او به چاقی دارد. کودکانی که با وزن بالا یا کمتر از حد معمول به دنیا می‌آیند زمینه ابتلا به چاقی را در آینده دارند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس، غلامرضا خاتمی در کنگره اورژانس‌ها و بیماری‌های شایع طب کودکان اظهار داشت: چاقی در کشور رو به افزایش است و با وجود اینکه ژنتیک در چاقی نقش مؤثری دارد، اما ثابت شده است که عوامل محیطی نقش مؤثرتری دارند.

وی افزود: چاقی پیش‌رونده است و در دوران بلوغ نیز ادامه دارد، همچنین این اختلال از نظر هیجانی و روانی فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و کودک چاق در دوران بلوغ مورد تمسخر همسالان خود قرار می‌گیرد، معمولاً این کودکان را به بازی‌ها راه نمی‌دهند و در آینده نیز برای پیدا کردن شغل دچار مشکل می‌شوند.

افزایش شیر مادر با داروهای گیاهی

تعدادی از گیاهان با مکانیسم‌های مختلف و اکثراً از طریق تحریک غدد تولید شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌شوند.

بعضی گیاهان معطر خاصیت ضد نفخ داشته و با ورود به شیر مادر از دل درد کودک جلوگیری می‌کنند؛ مانند سبزیجات خوراکی، از جمله ریحان، ترخون، زیره، رازیانه و گشنیز.

از گیاهانی که در دسترس عموم قرار دارند و مصرف آن‌ها محدودیتی ندارد، می‌توان به چند گیاه زیر اشاره کرد:
 
1- بادام زمینی
قسمت مورد استفاده گیاه دانه‌های آن است که در بازار به صورت خام یا نمک زده و یا بود داده به فروش می‌رسد. این گیاه ضد چسبندگی پلاکت‌ها (که برای رقیق شدن خون موثر است)، ضد اکسیدان، افزایش‌دهنده قوای جنسی، ضد قارچ، مسکن دردهای سینه و شیر افزا می‌باشد. تاکنون عارضه‌ای از بادام زمینی گزارش نشده، ولی ممکن است بعضی افراد نسبت به آن حساسیت داشته باشند.
 
2- ریحان
ریحان از خانواده نعناع است. قسمت مورد استفاده گیاه برگ‌های آن است. ریحان جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضد نفخ برای مادر و کودک می‌باشد. این گیاه نیز شیرافزاست.

 3- رازیانه
با توجه به اینکه دانه‌ها حاوی اسانس معطری می‌باشند. این گیاه خاصیت ضد نفخ دارد که می‌تواند برای مادر و کودک مفید باشد. رازیانه دارای هورمون‌های گیاهی است که از طریق تحریک غدد مترشحه شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌شود. میزان مصرف روزانه در حد 5 گرم یا یک قاشق مرباخوری از دانه است. برای تأثیر بیشتر، بهتر است دانه‌ها را پودر کرده و روی غذا ریخته و یا آن را با شیر یا آب مخلوط نمود. همچنین می‌توان آن را با ماست مخلوط و مصرف کرد. مصرف آن در دوران حاملگی توصیه نمی‌شود.

4- سیاه‌دانه
قسمت مورد استفاده آن از دانه‌ها می‌باشند. سیاه‌دانه نیز از گیاهان معطر است و مصرف خوراکی آن باعث رفع نفخ در مادران شیرده و کودکان می‌شود. همچنین سیاه‌دانه، ضد درد، ضد سرطان، ضد حساسیت، هضم‌کننده غذا، ادرارآور، کاهش‌دهنده پرفشاری خون، کاهش‌دهنده اوره خون، محرک سیستم ایمنی بدن، مقوی معده و شیرافزاست. روزانه مصرف 2 گرم سیاه‌دانه بلامانع است، بهتر است دانه‌ها له شوند تا اثر آن‌ها بیشتر گردد. گرچه عوارض جانبی از سیاه‌دانه گزارش نشده است ولی توصیه می‌گردد این گیاه در دوران بارداری مصرف نشود.
 
5- سیب‌زمینی
قسمت مورد استفاده سیب‌زمینی در حقیقت ساقه‌های زیرزمینی متورم شده آن است که حاوی مقدار زیادی نشاسته می‌باشد. مهم‌ترین اثرات سیب‌زمینی شامل اثرات ضد درد، ضد میکرب، تقویت‌کننده قلب، ادرارآور، پایین آورنده پرفشاری خون، خواب‌آور، خلط‌آور، تقویت‌کننده عضلات، اشتهاآور و شیر افزا می‌باشد.

ورزش در دوران شیر دهی

شیر دادن ممکن است باعث افسردگی در بعضی از مادران شیر ده شود.یکی از راههای موثر برای جلوگیری از افسردگی ,ورزش کردن است ,زیرا مغز و بدن انسان روی یکدیگر اثر می گذارد.ورزش کردن نه تنها شیر مادر را کم نمی کند ,بلکه به شیر دادن او نیز کمک می کند.

ورزش در همه حال و در هر سن و شرایط برای بدن موثر است.ورزش در هوای آزاد به مدت 20 تا30 دقیقه و 3 تا4 نوبت در هفته ,به مادر شیر ده احساس آرامش می دهدوظاهر او را نیز بهبود می بخشد.حرکاتی مانند نشستن و برخاستن و جمع کردن پاها بدن مادر را زود تر به حالت قبل از بارداری بر می گرداند.ورزش,سوخت و ساز بدن را افزایش می دهد ,جریان خون بدن را زیاد تر و قوام عضلات بدن را بیشتر می کند و از افسردگی مادر جلوگیری می کند.

بعد از زایمان ,چه موقع ورزش را شروع کنیم؟برای شروع ورزش ,باید با پزشک خود مشورت کنید.اگر مادر شیر ده سزارین شده است یا دچار کشش عضلات شکم می باشد,باید با احتیاط ورزش کند,زیرا ممکن است مشکلاتی برای او به وجود آید.بعضی از پزشکان ورزش کردن را6 هفته بعد از زایمان توصیه می کنند,زیرا بدن مادر شیر ده بعد از زایمان و همچنین برای برقرار شدن جردان شیر به استراحت نیاز دارد.

ورزش رابا راه رفتن شروع کنیدو به تدریج زمان آن را افزایش دهید.سپس نشستن و برخاستن وبالا بردن پاها را انجام دهید.

-صبح هنگامی که از خواب بیدار می شوید,10 باربشینید وپا شویدو هر چند روز تعداد آن را افزایش دهید.

-کارهای خانه خود را انجام دهید.

-اتومبیل خود را دور از محلی که می خواهید بروید پارک کنیدو پیاده به محل مورد نظر بروید.

-کارهایی مانند باغبانی و نگهداری از گلها را خود انجام دهیدواز شوهرتان بخواهید کودک رانگه داری و پرستاری نماید.

ورزش کردن به بدن ومغز شما نیرو می بخشد.بنابراین اگر زمانی را برای ورزش اختصاص دهید در تندرستی خود وکودکانتان موثر می باشد.

چند حرکت ورزشی در دوران شیر دهی

برای قدرت بخشیدن به عضلات لگن وشکم می توانید ورزش های زیر را انجام دهید:

1-بالا بردن لگن:دست ها و زانوهای خود را روی زمین قرار دهیدوزانوها را به اندازه 30 سانتیمتر از هم دور نگه دارید. سپس عضلات لگن خود را منقبض کنید و بالا ببرید .به طور کلی پشت ولگن شما حالت کمان پیدا می کند.در این حالت چند ثانیه خود را نگه دارید.این حرکت را چندین بار تکرار کنید.

2-قدرت دادن به عضلات شکم:به پشت روی زمین بخوابیدوزانوهای خود را خم کنیدو کف دست های خود را روی زمین بگذارید.سپس نفس عمیق بکشیدو سر خود را به تدریج بالا ببریدو برای چند ثانیه نگه دارید,سپس بدن را شل کنید و به حالت معمولی بخوابید .این حرکت را چندین بار تکرار کنید.

3-خم شدن به جلو:پاهای خود را به فاصله 30 سانتیمتر از هم قرار دهیدو دست ها را پشت بدن قفلکنید.سپس از ناحیه لگن خم شوید و دستهای خود را به تدریج تا حدی که می توانید بالا ببریددر این حالت چند نفس عمیق بکشید و به تدریج کمر خود را راست کنیدو بایستید.این حرکت را چندین بار تکرار کنیداین حرکات را جلوی کودک انجام دهید.

تاثیر ورزش مادر شیر ده بر کودک

ورزش مادر,علاوه براثرات مفید در خود او ,موجب شادی و سرگرمی  کودک نیز می گردد.

-کودک را در درشکه اش بگذاریدو هرروز در پارک یا اطراف منزل راه بروید.

-کودک راروی صندلی اش بنشانید و حرکت بلند شدن و نشستن را انجام دهیدوبا او حرف بزنید.این حرکات و سخن ها موجب شادی کودک می شود.

-به پشت در کف اتاق بخوابیدو کودک را برالای سر خود ببرید .سپس کودک را مانند یک وزنه نزدیک صورت خود بیاورید و با او حرف بزنید و دوباره او را دور کنید.این حرکات وصداها موجب شادی کودک می شود و شما نیز ورزش خواهید.

آیا ورزش کردن مادر ,مزه شیر او را تغییر می دهد؟
تحقیقات محدودی در این مورد انجام گر

رژیم غذایی مادر شیر ده

رژیم غذایی مادر شیر ده باید از نظر کالری و مواد اصلی غذایی و املاح و ویتامین ها کامل باشد تا شیر کافی تولید و کودک کاملا تغذیه شود.(شکل شماره14-1)

در دوران شیر دهی مادر می تواند هر نوع غذایی را که دوست دارد,بخورد و از انواع مایعات ,سبزی ها ومیوه ها مصرف کند.ار مادری در دوران شیر دهی ,رژیم غذایی متعادل و مناسب داشته باشد,وزن او اضافه نخواهد شد.زیرا قسمت زیادی از کالری مواد غذایی اضافی که مصرف کرده است از راه شیر دفع می گردد.سن مادر یا دفعات حاملگی مادر در تولید شیر موثر نیست ,آنچه مهم است ,روش صحیح شیر دادن است.تغذیه زیاد از حد مادرنیز در ازدیاد شیر تاثیری ندارد.

مادر شیر ده باید از تمام 5 گروه مواد غذایی زیر استفاده کند:

-گروه 1 :نان ,برنج وماکارونی

-گروه 2 :سبزی ها

-گروه 3 :میوه ها

-گروه 4 :شیر و لبنیات

-گروه 5 :گوشت ,تخم مرغ,ماهی ,مغز هاوحبوبات

-گروه 6 :چربی و شیرینی,مادر شیر ده بهتر است چربی و شیرینی کمتر مصرف کند,زیرا این مواد از گروههای دیگر غذایی به بدن او می رسد.

میان وعده های غذایی

مادر شیر ده علاوه بر سه نوبت غذای کافی و سالم,باید میان وعده های غذایی سالم را نیز مصرف کند,(میوه ها مثل سیب درختی ,موز ,انگور,مرکبات,یا غلاتو یا انواع ماست مخلوط با میوه ها)تا هم شیر کافی داشته باشد هم چاق نشود.تهیه غذاهای اصلی خوب و سالم و میان وعده های غذایی برای مادری که هم بایدبه کودک خود شیر دهد و هم کارهای خانه را انجام دهد ,ساده وآسان نیست.بنابراین اطرافیان مخصوصا" همسر باید به او کمک کند تا خسته نشود.(شکل شماره 15)

کم کردن وزن:
شیر دادن به کودک موجب می شود که وزن مادر کم شود.تحقیقات نشان داده است مادرانی که به کودک خود شیر می دهند,زود تر از مادرانی که به کودک خود شیر خشک می دهند,وزن قبل از آبستنی خود را بدست می آورند,زیرا تمام چربد هایی که در دوران آبستنی در بدن آنها جمع شده است ,در هنگام شیر دادن از دست می رودو حتی مقداری از چربی هایی که در قبل از حاملی داشته اند,در بدن آنها سوخته می شود.

پیروی از رژیم غذایی مخصوص برای کاهش وزن در مادر شیر ده,باعث می شود که او دچار سوء تغذیه شودو سرانجام شیر مادر کم و خشک گردد.بنابراین بهترین کار این است که مادر شیر ده با نخوردن غذای زیاد واستفاده از یک برنامه ورزشی ,وزن خود رابه تدریج کم کند.مصرف غذای سالم در دوران شیر دهی و خوردن آب در خلال شیر دادن,موجب می شود که مادر در هر هفته نیم کیلو گرم از وزن خود را کم کندو سرانجام در مدت یک سال ,وزن اضافی خود را از دست بدهد.

  جدول شماره 3:نمونه برنامه غذایی مادر شیر ده

مصرف دارو در دوران شیر دهی:
مادر شیر ده نباید دارو مصرف کند,مگر حقیقتا"به آن نیاز داشته باشد.مصرف داروهایی مانند ضد تیروئید,داروهای ضد سرطان,ایزونیازید,ترکیبات تریاک و مشتقات آن در مادران شیر ده ممنوع است.اگر لازم باشدمادری داروهای تشخیصی که در رادیولوژی بکار برده می شود,یاداروهای کلر مفنیکل,مترونیدازول,سولفونامیدها وملین ها رامصرف کند,باید شیر دادن را به طور موقت کم کند.

یبوست در دوران شیر دهی:
اگر مادر در دوران شیر دهی دچار یبوست گردید,باید فیبرهای گیاهی ,(موادی که در روده جذب نمی شود)مانندسبزی,میوه پخته و نان سبوب داربه رژیم غذایی او افزوده  شود. همچنین باید مایعات به مقدار کافی مصرف نمایدتایبوست او بر طرف گردد.در چنین مواقعی بهتر است مادر شیر ده از داروهای ملین استفاده نکندوباغذا یبوست خود را برطرف سازد.

مادران در دوران شیر دادن چه غذاهایی رانباید بخورند؟
بعضی از کودکان که از شیر مادر تغذیه می شوند,ممکن است که   غذاهایی را که مادر مصرف نموده و از شیر دفع می شود,تحمل نکنند.به طور مثال مادر اگر سیر ,پیازیا حبوبات بخورد,شیر او ممکن است موجب قولنج یا دردهای شکمی شود.همچنین کلم وشلغم وحتی میوه هایی مانند زرد الو والو و خوردن بیش از حد بعضی میوه ها مانند هندوانه و هلو و بعضی از سبزی ها ممکن است باعث ایجاد گاز در روده ودردهای شکمی کودک گردد.بنابراین مادر باید در دوران شیر دهیدقت کند در صورتی که در خلال 24 ساعت بعد از خوردن یکی از مواد ذکر شده ,کودک او به شکم درددچار شد]و یا گاز در روده های او به وجود آمد,از خوردن آن مواد غذایی خودداری کند.به طور کلی مادر شیر ده هر غذایی را که میل دارد می تواند بخورد و هیچ غذایی رانباید برای او منع کرد,مگر آن که حس کند با خوردن آن غذا کودک دچار دردهای شکمی می شود.

آیا غذا یا دارویی وجود دارد که شیر مادرز را زیاد کند؟
اشتیاق و علاقه مادر در شیر دادن عامل بسیار مهمی در شیر دادن اوست.داروها یا هورمون هایی وجود داردکه اگر مادر مصرف نماید,ممکن است سبب افزایش ترشح پرولاکتین ودر نتیجه افزایش شیر او گردد.ولی عوارضی نیز به همراه دارد.دم کرده یا عصاره بعضی از گیاهان دارویی(شنبلیله,آنیسون,رازیانه,زیره سبز و...)نیز باعث افزایش شیر مادر می گردد.ولی اگر زیاد نوشیده شود,رفلکس سرازیر شدن شیر مادر را کم می کند.به طور کلی مهمترین عانلی که باعث افزایش شیر مادر می گردد,نه دارو ,نه هورمون نه غذای مخصوص است.بلکه علاقه مادر به شیر دادن ,تغذیه کامل و کافی,آرامش جسمی و روانی و بالاخره مکیدن پستان مادر توسط نوزاد است.

توصیه هایی به مادران شیر ده

1-استراحت و آرامش:غیر از تغذیه کافی و سالم ,مادری که فرزند خود شیر می دهد,باید از نظر جسمی استراحت نمایدوخود راخسته نکند.اطرافیان مخصوصا" شوهر باید کارهای روزمره مادر را انجام دهدتا مادر استراحت نماید و سیستم ترشح کننده  شیر به خوبی عمل کند تا شیر کافی در پستان مادر ترشح و کودک تغذیه گردد,زیرا آرامش روحی و روانی در شیر دادن موثر است.(شکل شماره 19)

2-رژیم غذایی:مادر باید از رژیم غذایی که باعث کاهش وزن می شود,اجتناب نماید.اگر مادری اضافه وزن پیدا کرده و می خواهد وزن خود را در دوران شیر دهی کم کند,حداکثر می تواند یک کیلو در ماه کم کند,در این صورت شیر او کم نخواهد شد.  چنین مادرانی نباید رژیم غذایی مخصوص داشته باشندیا داروهایی که اشتها را کم می کند مصرف کنند.فعالیت وورزش نیز در دوران شیر دهی توصیه می شود.

3-سیگار کشیدن:مادری که شیر می دهد نباید سیگار بکشد,زیرا سیگار نه فقط حخجم شیر را کم می کندبلکه سلامت او ونوزادش را هم نیز تهدید می نماید.

4-دفعات شیر دادن:تعداد دفعات شیر دادن در هفته های اول دوران شیر دهی بسیار اهمیت دارد.مادر می تواند 15 بار در روز به نوزادش شیر دهد.این دفعات را بعد از ماه اول می توان به 5 تا 12 بار تقلیل داد.

5-نرمی استخوان:چون نرمی استخوان(راشی تیسم) در کودکان شیر مادر خوار نیز وجود دارد ,بدین جهت کودکی که از شیر مادر تغذیه می کند,باید در معرض آفتاب قرار گیردو ویتامین (دی) خوراکی نیز به او داده شود,مخصوصا"کودکانی که در آپارتمان زندگی می کنندو از برخورد با آفتاب محروم هستند.

خانم های شیرده برای تامین آب بدن در تابستان می توانند از سبزی ها و میوه های فصل که درصد بالایی آب دارند، استفاده کنند. به عنوان مثال هندوانه از میوه هایی است که بالای ۹۰ درصد آب دارد و می شود به عنوان نوشیدنی از آن استفاده کرد. طالبی هم یکی از میوه های بومی کشور ماست که مصرف آن خیلی خوب است. سبزی هایی مانند گوجه، خیار و کاهو هم درصد بالایی آب دارند.

افرادی که پس از مصرف میوه ها دچار نفخ می شوند، می توانند آب میوه را بگیرند و فیبر آن را نخورند. برخی میوه های فصل تابستان مانند گیلاس نفاخ هستند و موادی که تولید نفخ می کنند وارد شیر می?شوند و باعث دل درد و نفخ شیرخوار خواهند شد. برای رفع این مشکل می توان پس از مصرف میوه عرق نعناع خورد. البته عرق نعناع باید زمانی خورده شود که ترکیباتی که تولید نفخ می کنند، هنوز وارد شیر نشده باشند