فلج بل (فلج عصب صورت)  
شاید شما با بیمارانی برخورد کرده باشید که به طور ناگهانی عضلات یک طرف صورت ‌شان فلج شده و نمی توانند آب دهان خود را در قسمتی که فلج شده است، به خوبی حفظ کنند. این مشکل اغلب تداعی کننده نوعی بیماری موسوم به "فلج بل" است.
فلج بل یا همان فلج عصب صورت Bell's Palsy (Idiopathic Facial Paralysis) ، سبب ضعف یا از کارافتادگی عضلات مسوول حرکات ارادی در یک طرف صورت می‌ شود.

این بیماری ناشی از آسیب عصب صورتی است که از زیر گوش به سمت عضلات همان طرف صورت حرکت می‌ کند.
علت این اختلال مشخص نیست و اطلاعات چندانی هم درباره ظهور و پیشرفت این بیماری وجود ندارد. نظریه غالب این است که عصب صورت، احیانا در اثر عفونتی ویروسی مانند زونا، ملتهب می ‌شود، اما این عصب هیچ مکانی برای متورم شدن در داخل کانال استخوانی که از آن عبور می ‌کند، ندارد.
فلج بل در نتیجه این آسیب عصبی به دلیل محدودیت مکانی یا تحت فشار قرار گرفتن آن در کانال استخوانی ایجاد می ‌شود.

علایم فلج بل
فلج کامل یک طرف صورت، ظاهری بی‌ تفاوت و بی‌ روح به شما می‌ دهد، زیرا در طرف درگیر، عضلات ناحیه پیشانی تا زیر دهان هیچ حرکتی ندارند. ممکن است گوشه دهان شما دچار افتادگی شود و شما برای نگه داشتن آب دهان در طرف درگیر با مشکل روبه‌رو شوید. زمانی که شما عضلات سمت درگیر را حرکت می ‌دهید، چهره ‌ای مضحک پیدا می ‌کنید. چشم طرف درگیر ممکن است به شکل ناقص بسته شود، یا به هیچ وجه بسته نشود و بنابراین امکان نشت اشک از آن چشم وجود دارد.

برخی از افراد از درد پشت گوش، ناحیه فک یا یک طرف صورت شکایت دارند.
ممکن است احساس کنید طرف درگیر دچار کشیدگی یا انقباض شده و احیانا دچار تغییراتی در ترشح بزاق و حس چشایی، افزایش حساسیت به سر و صدا یا اشکال در تکلم یا غذا خوردن شوید.
فلج بل می تواند در هر سنی روی دهد، اما در سنین 30 تا 60 سالگی شایع‌ تر است. گاهی اوقات با عفونتی در گوش میانی در ارتباط است.

طرز تشخیص
فلج بل اغلب به صورت ناگهانی بروز می ‌کند. ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب متوجه آن شوید. ممکن است یکی دو روز پیش از فلج، دردی در پشت گوش‌ های خود احساس کنید. حداکثر فلج در عرض 48 ساعت پس از بروز بیماری مشاهده خواهد شد.
پزشک قادر خواهد بود با نگاه به صورت شما و درخواست برای حرکت دادن برخی از عضلات صورت، به تشخیص زودهنگام دست یابد.
بیماری‌ های دیگری مانند سکته مغزی هم می ‌توانند سبب فلج یک طرفه صورت شوند و به همین علت، ارزیابی دقیق برای رد کردن یا افتراق این اختلالات لازم است.

فلج بل اغلب تمامی عضلات یک نیمه صورت از جمله عضلات پیشانی را به شکلی یکسان درگیر می‌ کند.
در سکته مغزی به ‌طور معمول عضلات پیشانی در سمت درگیر کارایی خود را حفظ کرده و فلج نمی‌ شوند. پزشک ممکن است برای شما یک آزمون نوار عضله هم درخواست کند. این آزمون، فعالیت الکتریکی عضلات را در پاسخ به تحریک، اندازه ‌گیری می‌ کند تا به این طریق شدت آسیب عصبی مشخص شود.

فلج بل چقدر جدی است؟
فلج بل اغلب مشکلی گذرا و موقتی است. در 80 درصد موارد، بهبود در عرض دو تا سه هفته پس از بروز آغاز شده و به فاصله چند ماه تکمیل می ‌شود. موارد خفیف این بیماری زمانی مشخص می‌ شود که که فرد لبخند می ‌زند. بهبود فلج تا پایان هفته اول، حکایت از سرانجام مطلوب این بیماری دارد. بهبود فرآیند متغیری است و نوار عضله در تعیین پیش ‌آگهی کمک می ‌کند.

چنانچه آسیب وارده به عصب صورت خیلی شدید باشد، سلول ‌های عصبی ممکن است برای همیشه کارایی خود را از دست بدهند.
گاهی رشد دوباره و بی‌ هدف رشته‌ های عصبی مشکلاتی را برای فرد به وجود می ‌آورد. رشته ‌های گمراه عصبی سبب انقباض ناخواسته ی برخی از عضلات حین حرکت صورت می ‌شوند.

درمان ها و داروها

در حال حاضر راهکارهای درمانی متعددی برای مبتلایان به فلج بل وجود دارد. درمان های دارویی، فیزیوتراپی و در صورت لزوم راهکارهای جراحی. مهم ترین داروهای مصرفی در درمان فلج بل از قرار زیرند:

1- کورتیکواستروئید ها مانند پردنیزون، که یک داروی کورتونی قوی است و با کاهش تورم اعصاب صورت، به بهبود علائم بیماری کمک خواهد کرد.

2- داروهای ضد ویروسی مانند آسیکوویر یا والاسیکلوویر که از داروهای ضدویروسی بسیار قوی هستند و تنها در موادی که شدت بیماری زیاد باشد، توسط پزشک توصیه می شوند.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند؟

فلج بل معمولا در خانم ها شایعتر از آقایان است و متاسفانه خطر و شیوع آن در خانم های باردار 3.3 برابر خانم های غیر باردار است.

پس هدف اول این بیماری دو گروه زیر هستند:

1- خانم های باردار، مخصوصا خانم هایی که در سه ماهه سوم بارداری هستند و یا در خانم ها طی هفته اول بعد از زایمان

2- در افراد دارای سابقه ابتلا به بیماری های عفونی ریوی یا مبتلایان به بیماری هایی مانند آنفلوانزا و سرماخوردگی

همانطور که گفتیم برگشت پذیر بودن این بیماری امری نادر است، اما در درصد کمی از افراد که بیماری حالت برگشت پذیر و چرخشی پیدا می کند، معمولا زمینه ژنتیکی و سابقه خانوادگی آن دیده می شود.

اما با فلج بل در دروان بارداری چه کنیم؟

برای خانم های بارداری که به بیماری فلج بل دچار می شوند، راهکارهای درمانی حمایتی خواهند بود. به این معنی که علائم آزاردهنده ای مانند درد درمان می شوند، اما استروئیدها و درمان های ضدویروسی که راهکارهای اصلی در درمان فلج بل اند، برای خانم باردار استفاده نمی شوند.

پیگیری بیماری در خانم های باردار معمولا فرایندی موثر و بی ضرر است. از شدت آسیب باقی مانده در اعصاب می توان به میزان بهبود و عدم بهبود بیماری پی برد. 

بهبود بیماری بل معمولا تدریجی بوده و از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما معمولا چیزی حدود شش ماه طول می کشد. البته در برخی خانم ها نیز مدت زمان ابتلا به بیماری طولانی تر بوده و حتی ممکن است علائم هرگز به طور کامل از بین نروند. این اتفاق معمولا در افرادی شایع است که کل صورت فلج شده باشد.

اما خبر خوب آنکه، به نظر نمی رسد فلج بل خطری برای سلامت جنین ایجاد کند.

فلج بل در دوران بارداری و پره اکلامپسی

خانم هایی که در دوران بارداری به فلج بل مبتلا می شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پره آکلامپسی قرار خواهند داشت.

پره اکلامپسی یکی از عوارض شایع بارداری است که با فشار خون بالا، وجود پروتئین در ادرار، افزایش ناگهانی وزن (بیش از 2.5 کیلوگرم در هفته) و ورم دست و صورت ظاهر می شود.

چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه شود؟

طبیعتا برای تشخیص و درمان هر چه سریع تر بیماری لازم است، در صورت مشاهده هر نوع فلجی به پزشک مراجعه کنید.

فراموش نکنید خطر ابتلا به فلج بعد از سکته مغزی بیشتر است. اما فلج بل در اثر سکته مغزی ایجاد نمی شود.

پس در صورت مواجهه با هر گونه علامتی از ضعف و افتادگی عضلات صورت، برای پی بردن به علت اصلی و تشخیص هرچه سریع تر، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.