ناباروری در مردان

محققین موسسه ملی بهداشت محیط کارولینای شمالی ، ضمن تحقیقات اخیر نشان می دادند میان چاقی و نازایی در مردان ارتباط وجود داردو... نازایی مشکلی است که گریبانگیر بسیاری از زوجهای جوان است وآنان را مجبور می کند تا با مراجعه مکرر به پزشکان و آزمایشگاهها راهی برای گریز از این معضل پیدا کنند اما اطلاع کافی از نوع مشکل و یا روند بررسی خود نداشته باشند امید است تا با مطالعه این مقاله با آگاهی بیشتری جهت حل مشکل خود قدم بردارند.

فاکتورهای خطر در ارتباط با نازایی مردان:

-وجود سابقه عفونت پروستات یا ناحیه تناسلی

- سابقه ضربه به بیضه ها یا چرخش بیضه ها

- سابقه بلوغ زودرس یا دیررس

- تماس با مواد سمی در حین کار نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه

- مصرف دخانیات

- مصرف الکل به مقدار زیاد

- تماس ناحیه های تناسلی با دماهای بالا

- ترمیم فتق

- بیضه نزول نکرده

- داروهای مورد استفاده در دوران زخمها یا پسویازیس

- سابقه مصرف دی استیل بسترول توسط مادر در حین بارداری و سابقه ابتلا به اوریون حین بلوغ

- دیابت

علل اصلی نازایی مردانه را می توان در چند گروه اصلی قرار داد:

اختلالات مربوط به اسپرم :

این اختلالات می تواند ثانویه به علل مختلف ایجاد شود. نظیر بیماریهای عفونی یا التهابی نظیر اوریون، اختلالات هورمونی، اختلالات ایمونولوژی، فاکتورهای محیطی و شیوه زندگی و بیماریهای ژنتیکی بیماری سیستیک فیبروزس : نوعی بیماری ارثی است که در در آن تعداد اسپرمها بسیار کم بوده و گاهی با عدم تشکیل لوله ها ی منی بر همراه می باشد. کم خونی سلول داسی شکل اختلالات ساختاری دستگاه تناسلی بیماریهای کبدی، کلیوی دریافت داروهای ضد تشنج همچون آلودگی هوا و میزان سرب موجود در هوا بخصوص در ایجاد ناباروری در مردان موثر است.

حال به بررسی بعضی از موارد بالا می پردازیم:

اسپرم غیر طبیعی همه مردها اسپرم غیر طبیعی دارند که تا درصد آن ها قابل قبول است. اسپرم غیر طبیعی ممکن است دو سر داشته باشد یا اصلاً دم نداشته باشد. اگر اسپرم های غیر طبیعی در منی مرد خیلی بالا باشد می تواند اثر منفی روی باروری داشته باشد. برخی از متخصصین عقیده دارند که اسپرم های غیر طبیعی در عبور از لولة فالوپ و نیز سوراخ کردن دیوارۀ تخمک دچار مشکل می شوند. تعداد زیاد اسپرم ها می تواند احتمال باروری را افزایش دهد و نرمال بودن آنها نیز نقش حیاتی در باروری دارد. نتایج یک تحقیق نشان داده است که مردان با تعدا کم اسپرم ها همچنان می توانند بارور باشند و با شرط اینکه درصد اسپرم های طبیعی در آن ها بالا باشد.

واریکوسل

واریکوسل عبارت است از گشاد شدن سیاهرگ های اطراف بیضه. این عارضه اغلب مشکلی برای باروری مردان ایجاد نمی کند اما می تواند از طریق افزایش دمای بیضه برآیند تولید اسپرم ها آسیب وارد کند. به همین دلیل بستن این ساهرگ ها (جراحی واریکوسل) در برخی مردان مبتلا، مشکل باروری را اصلاح کرده و در برخی دیگر تأثیر نداشته است. متأسفانه پزشکان نمی توانند پیش بینی کننده که درمان واریکوسل در چه کسانی مفید است و در چه کسانی تأثیری ندارد.

انسداد ها

انسداد (گرفتگی) در بخشی از دستگاه تناسلی مردان، می تواند از طریق بستن مسیر خروج اسپرم و جلوگیری از انزال (خارج شدن منی از مرد) روی باروری مرد اثر منفی بگذارد. این انسدادها می توانند در اثر ضایعات ناشی از عفونت هایی مثل مایکوپلاسما یا اورئاپلاسما و نیز جراحی های قبلی ایجاد شوند. یک ضایعه شدید ناشی از لگد زدن محکم به کشالة ران در برخی ورزش ها، حتی می تواند تولید اسپرم را در بیضه ها متوقف کند.

بیضۀ نزول نکرده:  این عارضه عبارت است از عدم نزول بیضه از داخل حفرۀ شکم به داخل کیسۀ بیضه در طی تکامل جنین در رحم مادر. در اطفال مبتلا به این بیماری از روش جراحی برای وارد کردن بیضه به داخل کیسۀ بیضه استفاده می شود. در صورت تشخیص دیر هنگام و در نتیجه عمل جراحی دیر هنگام، این مشکل می تواند اثر منفی بر باروری مرد داشته باشد.

بیماری های دیگر: دیابت شیرین و دیگر اختلالات غدد درون ریز بیماری های غدة تیروئید و دیابت بی مزه می تواند در کنترل هورمونی تولید اسپرم مداخله کنند. عفونت های پروستات و اپی دیدیم (ساختمان لوله ای شکلی که روی نوک هر بیضه ، در قسمت بالای آن قرار گرفته است) می توانند باعث مداخله در تولید اسپرم یا انسداد مجرای خروج آن شوند. عفونت های دیگر مثل ارکیت (ورم بیضه) ناشی از اوریون، می توانند باعث ناباوری همیشگی شوند.

چاقی: محققین موسسه ملی بهداشت محیط کارولینای شمالی ، ضمن تحقیقات اخیر نشان می دادند میان چاقی و نازایی در مردان ارتباط وجود دارد. این دانشمندان با مطالعه روی ۲ هزار و ۱۱۱ زوج در کارولینای شمالی که مردان عمدتا مزرعه دار بودند و شاخص توده بدنی آنها ۳ واحد بیش از حد طبیعی بود، دریافتند با وجود انجام روابط زناشویی بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری، این مردان ۱۰ درصد بیشتر از سایر مردان مبتلا به ناباروری بودند. به گفته این دانشمندان مردان چاق معمولا روابط زناشویی کمتری دارند که این موضوع تاثیر زیادی بر باروری آنها دارد.

کمبود عناصر کمیاب : غلظت عناصر کمیاب در مایع منی مردان بارور و نابارور متفاوت بوده و میزان غلظت این عناصر در باروری مردان مؤثر است. غلظت کلسیم در همه گروه های بارور و نابارور بیشتر از غلظت عناصر دیگر بوده و تاثیر آن بر متیلیتی اسپرم و القاء واکنش سلول جنسی در اسپرم پستانداران می باشد. دومین عنصری که بعد از کلسیم از بیشترین غلظت در مایع منی برخوردار است، عنصر روی می باشد که همراه با منیزیم، اثرات تحریک کنندگی و مهار کنندگی بر حرکت اسپرم اعمال می کند. مس به عنوان عنصری که سمیت زیادی بر اسپرم ایجاد می کند در گروه های نابارور بیشتر از گروه های بارور گزارش شده است.گفتنی است ناباروری در مردان ممکن است با ناهنجاری هایی مثل انسداد اپیدیدیمیس، اختلال ایمونولوژیکی و عفونت موضعی همراه باشد. با توجه به این که در حال حاضر درک درستی از نقش فیزیوژیک عناصر کمیاب و ارتباط آن با ناباروری وجود ندارد با پیشرفت تکنیک های مربوط به آنالیز عناصر کمیاب در سیمن و مایعات بیولوژیک دیگر، پژوهش ها در این حوزه افزایش یافته است.

التهابی بدن مردان: محققین یک ذره غیرمعمولی را با نام عامل بازدارنده ماکروفاژ (MIF) را در نمونه های بدست آمده از اسپرم مردان عقیم تشخیص داد. التهاب هنگامی به وجود می آید که بدن در معرض عفونت هایی مانند عفونت خون، اختلالات مربوط به ایمنی بدن و بیماری های مزمن همچون دیابت و بیماری قلبی قرار گیرد. این عامل تحت این شرایط ظاهر شده و با بعضی از ضایعه های بافتی در ارتباط می باشد. محققان پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که در مردانی با مشکل باروری، سطح IF در آنها خیلی بالا و یا خیلی پایین است. سطوح مناسب و مطلوبMIF به بالغ شدن اسپرم ها کمک می کند. هنگامی که متخصصان این عامل را به ظرف های حاوی اسپرم سالم اضافه کردند تعداد و میزان حرکت اسپرم ها کاهش یافت.براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در آمریکا، در حال حاضر ۲/۱میلیون زوج نازا در آمریکا زندگی می کنند که در۴۰ درصد آنها مشکل نازایی مربوط به مردان است.

فقدان مجراهای وازدفران: باعث ناباروری انسدادی در مردان می شود و بروز آن به شکل نقص فقدان دوطرفه مجرای وازدفران (مجرای عبوراسپرم) یا فقدان یک طرفه مجرای واز دفران در ایران از شیوع بالایی برخوردار است.

دیابت: ابتلا به دیابت باعث تخریب ۶۰ درصدی DNA مردان می شود که منجر به ناباروری آنها خواهد شد.بر اساس تحقیقات با افزایش قند خون و اضافه وزن میزان تخریب DNA آنها بیشتر می شود. در یک تحقیق ۵۶ مرد ۳۰ ساله که ۲۷ درصد آنها مبتلا به دیابت بودند ،مورد بررسی قرار گرفتند. میزان تخریب DNA در مردان دیابتی ۵۲ درصد گزارش شده، در حالیکه این آمار در مردان سالم تنها ۳۲ درصد بود.

علل نازایی مردانه چگونه قابل تشخیص می باشد؟

علاوه بر اخذ شرح حال کامل از فرد و خانواده و انجام معاینات کامل جهت تشخیص علت نازایی در مرد باید آزمایشات خاصی را نیز انجام داد که شامل :

- آزمایش منی چند گانه :حداقل دو نمونه در دو نوبت مختلف زمانی مختلف باید گرفته شود و از لحاظ فاکتورهای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد که این نوع فاکتورها شامل حجم منی، قوام، تعداد اسپرمها و شکل و حرکت آنها می باشد

- سونوگرافی: جهت تعیین واریکوسل و سایر عوارض ساختمانی بیضه

- سایر آزمایش ها : از این آزمایشات جهت تعیین علت اختلالات اسپرمها یا بیماریهای سیستم تناسلی مردانه استفاده می شود

درمان نازایی مردان انتخاب روش درمانی توسط پزشک بر اساس سن بیمار، سلامت عمومی و سابقه پزشکی وی ، وسعت بیماری ، قابلیت تحمل فرد در برابر داروها، روشهای درمانی و جراحی مختلف ، نحوه انتظار از دوره بیماری و ارجحیت خود بیمار بستگی دارد. در حال حاضر روشهای درمانی بسیار زیادی وجود دارد که می توان به روشهای آزمایشگاهی و استفاده از داروهای خاص و روشهای جراحی مخصوص جهت بر طرف نمودن بیماری زمینه ای اشاره کرد.

.

ناباروری در زنان
دستگاه تناسلی زن از دو قسمت اصلی ، یکی دستگاه تناسلی خارجی و دیگری تناسلی داخلی تشکیل شده است . دستگاه تناسلی خارجی ، شامل فرج و مهبل است . دستگاه تناسلی داخلی ، ‌شامل رحم ، لوله های رحمی و تخمدانها است . کار دستگاه تناسلی ، تولید مثل و فراهم آوردن موجبات قاعدگی است . این اعمال تحت تأثیر ترشح موادی از بعضی غدد ،‌ از جمله هیپوفیز و تیروئید و هم چنین تخمدانها انجام می شود .

* نکات زیر در بررسی ناباروری زنان اهمیت دارند:

سن، مدت ازدواج، مدت نازائی،سابقه ازدواج های قبلی، سابقه بیماریها در خود و خانواده ، ابتلا به بیماریهای غدد داخلی مانند تیروئید و یا دیابت، سابقه سقط، وضعیت قاعدگی (کیفیت و کمیت خون قاعدگی ، درد در موقع قاعدگی)، ‌تعداد مقاربت در هفته، نحوه مقاربت، وجود نازائی در بستگان .

عوامل یاد شده در بالا می توانند در ناباروری زن نقش داشته باشند . « قاعدگی مرتب » نشان دهنده وضعیت سلامت هورمونهای داخلی و بخصوص انجام تخمک گذاری است . این علامت از هر آزمایش گران قیمت دیگری بهتر است .

بالا بودن سن بیمار و طول مدت نازائی ، احتمال درمان موفقیت آمیز را کمتر می کند . زیرا پیر شدن دستگاه تولید مثل ، بخصوص تخمدانها ،‌ نقش عمده ای در ناباروری دارد . به علاوه افزایش سن خطر سقط را هم افزایش می دهد . اکثریت سقط های اولیه خودبخودی ، پس از ۳۵ سالگی و به علت اختلال ژنتیکی اتفاق می افتند . بطوری که خطر سقط های خودبخودی در سنین کمتر از ۳۰ ، کمتر از ۱۰ درصد است ، ولی این رقم در سنین بالای ۴۰ ، به ۳۴ درصد می رسد .‌ مطالعات نشان داده است که تخمک های زنان مسن قدرت باروری کمتری دارند و با افزایش سن ، احتمال افزایش بعضی از بیماریها که سبب ناباروری می شوند هم بیشتر است .

همچنین احتمال ابتلا دستگاه تناسلی به عفونت های تناسلی و احتمال صدمه خوردن تخمدانها و ولوله های رحمی در زنانی که در محیط شغلی با مواد سمی سروکار دارند ، بیشتر است .

سیگار کشیدن روی حاملگی تأثیر سوء دارد و قدرت باروری را هم در زن و هم در مرد کاهش می دهد . خطرات مصرف دخانیات با افزایش سن بیشتر می شود . بین تعداد سیگار مصرفی و نازائی رابطه مستقیم وجود دارد . حشیش سبب مهار هورمونهای تولید مثل می شود و تولید مثل را هم در زن و هم در مرد کاهش می دهد . کافئین - که در قهوه و چای وجود دارد - اثرات سوء روی باروری دارد و مصرف زیاد آن حاملگی را به تعویق می اندازد .

زوجها باید بدانند که وقوع حاملگی نیاز به زمان دارد و در هر دوره تخمک گذاری ۳۰ درصد شانس حاملگی وجود دارد . رابطه « مدت زمان مقاربت مکرر » و « شانس وقوع حاملگی » در زوج ها به شرح زیر است :

اگر زمان تماس ۳ ماه باشد ، شانس حاملگی ۵۷ درصد است . اگر زمان تماس ۵ ماه باشد ، شانس حاملگی ۷۲ درصد است . اگر زمان تماس ۱ سال باشد ، شانس حاملگی ۸۵ درصد است . اگر زمان تماس ۲ سال باشد ،‌ شانس حاملگی ۹۳ درصد است .

همانطور که گفته شد دستگاه تناسلی داخلی زن چهار قسمت اصلی به شرح زیر دارد که نازائی در زنها عمدتاً ممکن است مربوط به اختلال کار یک یا چند تا از آنها باشد .

تخمدانها لوله های رحمی جسم رحم دهانه رحم

* تخمدانها : نیمی از موارد نازائی به علت اختلال در کار تخمک گذاری تخمدانها است . اگر زن به طور منظم قاعده شود ، دلیل بر تخمک گذاری مناسب است و اگر قاعدگی او نامرتب باشد ، تخمک گذاری مناسبی وجود ندارد که باید علت آن بررسی شود . فقط حاملگی نشان قطعیت تخمک گذاری است ، اما علائم دیگر به شرح زیر است :

بالا رفتن درجه حرارت بدن : بعد از تخمک گذاری درجه حرارت بدن حدود نیم درجه بالا می رود . برای اندازه گیری ، بیمار هر روز صبح از روز اول قاعدگی تا شروع قاعدگی بعدی ، بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از هر گونه فعالیت بدنی ، درجه حرارت بدن خود را از راه دهان می گیرد و ثبت می کند . بالا رفتن درجه حرارت از روز پانزدهم قاعدگی به مقدار نیم درجه و بالا ماندن آن تا موقع قاعدگی بعدی ، علامت تخمک گذاری است .

بررسی ترشحات گردن رحم :‌ ترشحات گردن رحم در موقع تخمک گذاری فوق العاده زیاد است ، ولی پس از تخمک گذاری کاهش می یابد .

نمونه برداری : نمونه برداری از لایه داخلی رحم و بعضی آزمایشهای تخصصی هم به تشخیص تخمک گذاری کمک می کنند .

در مواردی که نازائی مربوط به توقف تخمک گذاری است ، از داروهای تحریک کننده تخمک گذاری از جمله هورمونهای زنانه ( استروژن و پروژسترون بصورت تنها و یا ترکیبی ) استفاده می شود . تحریک تخمک گذاری با این روش حداقل به مدت ۶-۴ ماه طول می کشد . از بعضی داروها و آمپولها هم برای تحریک تخمک گذاری استفاده می شود . با مصرف آمپولها ممکن است چند قلوزائی پیش بیاید .

* لوله های رحمی

اختلال در کار و شکل لوله های رحمی هم سبب ناباروری می شود . باید بدانیم که باز بودن لوله شرط لازم برای حاملگی است ولی شرط کافی نیست . زیرا لوله های رحمی دارای چندین عمل به شرح زیر هستند : باعث انتقال اسپرم از رحم به سمت تخمک آزاد شده از تخمدان ، ( در ظرف چند ثانیه ) می شوند . تخم بارور شده را به داخل رحم منتقل می کنند . بسته بودن لوله ها در هر نقطه از طول لوله و خوب عمل نکردن آن در هر یک از موارد یاد شده در بالا سبب نازائی می شود که باید درمان شود .

* حفره و جسم رحم: با آزمایشات تخصصی حفره و جسم رحم مورد بررسی قرار می گیرد و موانع موجود برای بارداری مشخص می شوند . از جمله این موانع فیبروم ( نوعی تومور خوش خیم ) رحم و یا زائده های داخل رحم است . شکلهای غیرعادی رحم اصولاً باعث نازائی نمی شوند ، ولی باعث سقط های مکرر می شوند که این مطلب هم جزء ناباروری محسوب می شود ،‌ به هر حال این موارد باید توسط پزشک تشخیص داده شده ، درمان شوند .

* دهانه رحم

دهانه رحم علاوه بر اینکه محل عبور اسپرم است ، مانند لوله های رحمی دارای چند فعالیت دیگر هم هست . با این تفاوت که کارش چندین برابر لوله های رحمی است . وقتی سلولهای متحرک اسپرم از محیط خود ، یعنی مایع منی ، وارد محیط مهبل - که حالت اسیدی دارد - می شوند ، ترشحات دهانه رحم همچون مادری از آنها مواظبت کرده ،‌ سپس آنها را راهی رحم و لوله های رحمی می کند . بنابراین دهانه رحم یک عامل مهم در باروری است و مشکلات ساختمانی و تغییرات فیزیکی و شیمیایی محیط آن در نازائی نقش بسیار عمده دارند . دهانه رحم از طریق معاینه ارزیابی می شود . در معاینه پزشک ، وجود عفونت و ترشحات غیرعادی و وجود کیست های چرکی معلوم می شود . وجود مواد ضد اسپرم در ترشحات دهانه یکی از علل نازائی است که باعث بی حرکت شدن اسپرم ها و جلوگیری از انتقال آنها به قسمت بالایی رحم می شود .

به هر حال در هر مورد با نظر پزشک متخصص ، تشخیص ودرمان لازم انجام می گیرد . علاوه بر عواملی که در بالا در مورد علل نازائی زنان بیان شد ، ابتلا به بیماریهای زیر نیز در ناباروری زنان نقش مهم و اساسی دارد : بیماریهای التهابی لگن و بیماریهای مقاربتی اندومتریوز ( وجود نسج دیواره داخلی رحم در خارج از رحم ) تخمدان پلی کیستیک ( وجود کیست های ریز فراوان در تخمدانها ) . تشخیص ودرمان همه این موارد بر عهده پزشک است .

.

.

برگرفته شده از sdfarabi.blog.ir