فاصله سنی مناسب بین فرزندان
فاصله سنی مناسب بین فرزندان
امروزه معلوم شده است که رعایت فاصله سنی مناسب بین فرزند اول و دوم ، تاثیر مهمی در تکامل و بهداشت روانی آنها دارد . بعضی والدین احساس می کنند که کودکان آنها به علت فاصله سنی کم یا زیاد ، توافق و همکاری لازم را با یکدیگر ندارند و به خوبی با هم کنار نمی آیند . نظر این والدین در مورد فرزندانشان ممکن است درست باشد ؛ اما یک قاعده کلی و توافق عمومی درباره فاصله سنی مناسب وجود ندارد . روابط خانوادگی تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد و در مقایسه با سایر عوامل ، سن بین دو فرزند ممکن است تاثیر مهمی نداشته باشد .
شایان ذکر است که طرز رفتار والدین با بچه ها تحت تاثیر سن و اختلاف سن آنها قرار دارد ، بنابراین برای فاصله های سنی مختلف می توان امتیازها و نارسایی هایی را برشمرد . اگر فرزند دوم در راه است یا قبلا به دنیا آمده است ، اطلاعات این مقاله راهنمای خوبی درباره فاصله سنی کودکان خواهد بود .
فاصله سنی 9 تا 18 ماه
اگر فاصله سنی بین دو فرزندتان کمتر از 18 ماه باشد ، با فرزندانی سر و کار دارید که اغلب نیازهای مشترک و مشابهی دارند . وقتی نوزاد به دنیا می آید ، فرزند اول هنوز دارای توقعات بچه گانه ای برای استراحت ، جلب توجه و تغذیه می باشد . بچه اول نمی تواند اختلاف بین سن خود و نوزاد را تشخیص دهد و حتی ممکن است حضور ناگهانی نوزاد ، او را دلتنگ و ناراحت کند . در این فاصله سنی ، فرزند اول در مرحله ای از تکامل قرار دارد که در پی استقلال و خود کفایی است تا وابستگی اش را به والدین ، به ویژه مادر کم کند ؛ اما در شرایط جدید ، وابستگی زیادی به مادر نشان می دهد و نسبت به دیگران پرخاشگر می شود . اگر والدین و سایر نزدیکان در مراقبت از دو کودک همکاری کنند و اگر مادر بتواند مدتی از وقت خود را به کودک بزرگتر اختصاص دهد ، این فاصله سنی با دشواری قابل تحمل خواهد بود.
در این شرایط ،به تدریج که کودکان بزرگ می شوند ، به علت نزدیک بودن سن می توانند همبازیهای خوبی برای یکدیگر باشند . کودک کوچکتر تلاش می کند که از بزرگتر عقب نماند و فرزند اول ممکن است احساس کند که رقیب کوچک او بهتر مورد توجه قرار می گیرد و هر چیز را آسان تر به دست می آورد . این احساسات گاهی به رقابتی شدید بین آنها منجر می شود . برای این که از بروز اختلاف شدید جلوگیری شود ، والدین باید از دخالت کردن در دعوای آنها و مقایسه آنها خودداری نمایند .
در کنار این رقابت ها ، بسیاری از خواهران و برادران بزرگتر که فاصله سنی کمی دارند ؛ خود را نسبت به هم خیلی نزدیک وصمیمی احساس می کنند و این احساس رفاقت در طول زندگی شان ادامه می یابد .
مهمترین نکته مورد توجه در این فاصله سنی ، ناتوانی و ضعف مادر است که اطرافیان باید مواظب سلامتی او باشند . وقتی مادر در فاصله یک سال یا کمتر از تولد نوزاد اول و قبل از این که بدن او کمبودها و عوارض زایمان اول را جبران کند و به حالت عادی برگردد ، باردارمی شود ؛ قدرت کافی برای پرورش و نگهداری از جنین نخواهد داشت . این بارداریها و زایمانهای نزدیک برای مادر و نوزاد ، مشکلاتی به وجود می آورد . بارداری با این فاصله کم باید زیر نظر متخصص زایمان باشد و احتمال بروز خطرات برای مادر و نوزاد باید بررسی و ارزیابی شود . اگر دوره بارداری به سلامتی سپری شود و عمل زایمان به خوبی انجام گیرد ، مادر برای بهبود خود و مراقبت از فرزندان ، به کمک زیادی نیاز خواهد داشت .
والدین می توانند ضمن گفتگو با بچه اول او را قانع کنند و با گوش دادن به حر فهای او ، بار دلتنگی و نگرانی اش ر ا سبک کنند . گاهی کودک برای جلب توجه والدین ، رفتار بچه گانه ای پیدا می کند و وابستگی شدیدی به مادر نشان می دهد . این رفتار را در این شرایط باید امری عادی تلقی کرد
فاصله 18 ماه تا 3 سال
این فاصله رایجترین فاصله سنی بین کودکان است و امتیازات زیادی دارد . بچه بزرگتر تا حدودی به حرف والدین گوش می کند و سخنان آنها را می فهمد و اگر نزدیک سه سالگی باشد ، می تواند تمایلات و عقاید خود را بیان کند . اگر کودک اولی دو ساله باشد ، با این که به مراقبت زیادی – مثل تعویض پوشک – نیاز دارد ، لیکن می تواند برای رفع نیازهای خود مدتی صبر کند . کودک بزرگتر برای خوب ، احتمالا برنامه منظمی دارد و معمولا تمام شب می خوابد ، ولی با ورود نوزاد ممکن است این برنامه مختل و در طول شب بیدار شود . او می تواند برای مدت کوتاهی به تنهایی با اسباب بازیهایش مشغول شود و در مرحله ای از تکامل قرار دارد که علاقه زیادی به مساعدت والدین و تقلید از آنها نشان می دهد . با این که کودک به علت توجه مادر به نوزاد ، تا حدی خود را فراموش شده احساس می کند ، ولی می داند که نوزاد به توجه بیشتری احتیاج دارد . والدین می توانند ضمن گفتگو با بچه اول او را قانع کنند و با گوش دادن به حر فهای او ، بار دلتنگی و نگرانی اش ر ا سبک کنند . گاهی کودک برای جلب توجه والدین ، رفتار بچه گانه ای پیدا می کند و وابستگی شدیدی به مادر نشان می دهد . این رفتار را در این شرایط باید امری عادی تلقی کرد .
این فاصله سنی برای والدین عادی است . آنها روش تربیتی و پرورش کودک اول را تجربه کرده اند و تربیت و نگهداری از بچه دوم ، به خاطر این تجربه و آشنایی آسانتر است . فاصله سنی بین دو کودک به اندازه ای است که می توانند برای یکدیگر همبازی خوبی باشند و در عین حال به خاطر اختلاف سنی ، به طور جداگانه توجه والدین را به خود جلب کنند . این دو کودک احتمالا در مهد کودک و مدرسه در یک کلاس قرار نمی گیرند و این موضوع رقابت بین آنها را کاهش می دهد . از آنجا که این فاصله سنی خیلی متداول است ، احتمال این که آشنایان شما هم کودکانی با این فاصله سنی داشته باشند زیاد است . این موضوع معاشرت با این آشنایان را برای والدین و کودکان عملی مطلوب می سازد . در این معاشرتها کودک بزرگتر مشاهده می کند که همسالان او نیز خانه خود خواهران و برادران کوچکی دارند .
این فاصله سنی بین خانواده ها رایج است ، اما در بیشتر کتابهایی که برای مادران باردار نوشته می شود ، کودک اول را بزرگتر در نظر می گیرند و به این موضوع توجه نمی کنند . این کودکان معمولا از کتاب چیزی نمی آموزند . کودک هر چه کوچکتر باشد ، برای یادگیری به لمس کردن و گوش کردن نیاز بیشتری دارد .بنابراین اقداماتی که برای آمادگی و آموزش این کودکان لازم است ، مستقیما باید به ابتکار والدین و متناسب با استعدادها و قابلیتهای آنها صورت گیرد .
فاصله سنی 3 تا 5 سال
بعضی از کارشناسان تعلیم و تربیت کودکان ، بهترین فاصله سنی بین فرزندان را 3 تا 4 سال می دانند . به عقیده آنها وقتی کودک اول به سن 3 تا 4 سالگی می رسد ، می تواند به خوبی حرف بزند و قدرت درک و فهم و استقلال او به اندازه ای است که به مراقبت و توجه احتیاج ندارد . با توجه به این دلایل ، فاصله سنی بین 3 تا 4 سال فاصله خوبی است ؛ ولی با در نظر گرفتن شرایط و ملاحظات دیگر ممکن است این فاصله عملی نباشد . به علاوه ، هیچ گزارش عملی مبنی بر امتیاز این فاصله سنی منتشر نشده است .
بعضی والدین از این که کودک اول پس از 3 تا 4 سال که شماره یک به حساب آمده است ، با ورود نوزاد خود را فراموش شده تلقی می کند ، احساس خوبی ندارد . این نکته درست است که رابطه اختصاصی کودک با والدین پس از مدتی پایان می یابد ، اما باید دانست که در این سن کودک در مرحله ای از رشد است که می تواند نیازهای اجتماعی خود را توسط افراد دیگری غیر از والدین ، برطرف سازد . کودک در سه سالگی علاقه زیادی به بازی با بچه ها و رفتن به مهد کودک پیدا می کند . اگر نوزاد وارد خانواده نشود ، این رابطه اختصاصی به تدریج تغییر می کند . برای والدینی که صاحب فرزند دوم می شوند ، این رفتار کودک فرصت خوبی ایجاد می کند تا به او اجازه دهند که رشد و استقلال خود را به دست آورد . داشتن کودک اول در این گروه سنی ، به این معنی نیست که او برای آشنایی و سازگاری با نوزاد ، از کمک دیگران بی نیاز است . البته او در این سن دارای قابلیتها و توانایی هایی است که می تواند تغییرات را بپذیرد و کم توجهی والدین را با سرگرمی های دیگر جبران کند .این گروه سنی ، علاقه زیادی به آشنایی و جلب توجه دیگران دارد . شاید مهمترین نکته در پرورش کودکان 3 تا 5 ساله ، آگاهی از نیاز آنها برای جلب توجه والدین و مصاحبت با آنهاست .کودک در این سن برخورد مثبت والدین را ترجیح می دهد ؛ ولی اگر بداند با برخورد منفی آنها روبه رو می شود ، سعی می کند با بدرفتاری و بهانه گیری ، آنها را عصبانی کند تا به این وسیله توجه شان را به خود جلب نماید . بهتر است والدین ساعاتی از اوقات فراغت خود را با این کودکان بگذرانند تا با تامین نیازهای آنها ، رضایتشان را جلب کنند .
بزرگترین نارسایی این فاصله سنی ، تفاوت علایق و تواناییهای آنها برای مدتی به نسبت طولانی است . به علت این تفاوت ، برای سرگرمی و جلب رضایت هر یک از آنها ، فعالیتها و روشهای متفاوتی لازم است . بعضی از والدین نیز از این تفاوت لذت می برند ، زیرا هر کدام را شخصیتی متمایز می بینند که مستقل از دیگری راه زندگی خود را به تناسب علاقه و استعدادش انتخاب می کند.
فاصله سنی 5 سال و بیشتر
این فاصله سنی باعث می شود که هر یک از فرزندان در بسیاری از جنبه های زندگی به طور مستقل رشد و تکامل پیدا کند . در بین این کودکان نیز رقابت وجود دارد ، ولی شدت آن به مراتب کمتر از فواصل سنی کمتر است . دوستان و همبازیهای این کودکان متفاوت و فعالیت ها و مدرسه آنها احتمالا با هم فرق دارد . با وجود این تفاوتها ، این خواهران و برادران می توانند دوستی و پیوند عمیقی بین خود برقرار کنند . معمولا خواهران و برادران بزرگتر در این موقعیتها ، از این که گاهی می توانند به جای والدین نقش آنها را انجام دهند ، احساس غرور می کنند . این فاصله سنی به ندرت در خانواده ها دیده می شود و اگر دیده شود ، والدین از این که پس از بزرگ شدن فرزند اول و بعد از مدتی استراحت صاحب نوزاد شده اند ، احساس خوبی دارند . آنها از این که مجبور نیستند به طور همزمان یا با فاصله کمی خرج تحصیلات عالی فرزندانشان را فراهم کنند ، نگرانی ندارند .
