تفاوت  زایمان طبیعی با زایمان فیزیولوژیک

غالبا در روند  زایمان طبیعی انواع دخالت های پزشکی و دارویی انجام می گیرد .  بخصوص در کشور ما در دو دهه ی  اخیر این دخالتها بی رویه بوده و عوارضی را نیز به دنبال داشته که باعث تخریب جلوه ی زایمان طبیعی در برخی موارد شده است . القای زایمان بصورت روتین برای همه با سرم اکسی توسین ، که همه خانمها با وحشت از آن به عنوان "سرم فشار " یاد میکنند ، نمونه ای از این مداخلات است . اگرچه من منکر مزیت های این مداخلات نیستم ، اما بهتر است این مداخلات فقط و فقط در موارد ضروری انجام شدند تا شاهد عوارض ناخواسته نباشیم. 

                 

اما زایمان فیزیولوژیک چیست ؟

زایمان فیزیولوژیک یعنی طی شدن روند طبیعی زایمان،  بدون هر گونه دخالت دارویی و پزشکی !

در زایمان فیزیولوژیک ، خانم باردار با دردهای کاملا طبیعی خود مراجعه میکند و پرونده بستری در بلوک زایمان تشکیل میشد . اما دیگر از وصل کردن سرم و خوابیدن روی تخت و غذا نخوردن و ...خبری نیست ! در زایمان فیزیولوزیک تمام سعی مان بر این است که فرد احساس راحتی کند . همه کس و همه چیز در اختیار مادر باردار قرار دارد که فقط راحت باشد . احساس غریبی نکند .وجود همراه زایمان (معمولا همسر یا مامای همراه) نیز از اصول زایمان فیزیولوزیک است . در این نوه زایمان ، سرم تراپی اجباری و آنژیوکت و ... ممنوع است . همه چیز فقط و فقط در صورت "لزوم" انجام می شود . مادر می تواند مایعات و غذاهای سبک استفاده کند . لزومی هم به دراز کشیدن روی تخت و تکان نخورن نیست ! اتفاقا در زایمان فیزیولوژیک سعی میکنیم از نیروهای طبیعی شکم و لگن برای پیشرفت زایمان استفاده کنیم.

البته انجام زایمان فیزیولوزیک ، شرایط خاصی میخواهد که به آن اشاره خواهم کرد .

                                

بهتر است به طور خلاصه بدانید ، چهار هورمون اصلی  در زایمان نقش دارند که عبارتند از :

اکسی توسین (هورمون عشق) ، اندورفین (هورمون خشنودی وآرامش) ، اپی نفرین ، نوراپی نفرین (هورمون تهیج و استرس) ، پرولاکتین (هورمون شیر).

چهار هورمون فوق با هم سمفونی زیبایی را در بدن اجرا می کنند و هماهنگی جالبی با هم دارند . این سیستم در بدن همه پستانداران وجود دارد و به عنوان سیسم لیمیک یا مرکز عاطفی مغز شناخته شده است که در قسمت میانی مغز قرار دارد .

برای این که روند زایمان بتواند با بیشترین پتانسیل طبیعی خود  پیش برود ، این قسمت از مغز(سیستم لیمبیک)  باید بر قسمت منطقی مغز برتری  یابد . برای برقراری این وضعیت باید محیط و فضایی آرام و خصوصی با نور ملایم و کم صدا فراهم بیاوریم و هیچ انتظار منطقی از زن زائو نداشته باشیم . در چنین فضایی زن به طور ذاتی شروع به حرکت کرده و صداهایی از خود در می آورد ، به گونه ای نفس می کشد و وضعیتی به خود می گیرد که زایمان را راحت تر می سازد (بطور غریزی و خودبخود) .  این عملکرد و هماهنگی هورمونی توسط مداخلات روتین مانند اینداکشن (سرم فشار)  ، تجویز ضد دردها ، جلوگیری از حرکت مادراز روی تخت ، ناشتا نگه داشتن مادر و ..... آسیب می بیند.

 

متاسفانه تلاش برای ختم سریع زایمان (به دلایل مختلف و گاهی غیر منطقی ، مثل عجله پزشک با استرسی بودن پزشک ) و انجام مداخلات غیر ضروری برای این منظور به هر دلیل(مثل عجله ماماها و افزایش دادن جریان سرم اکسی توسین)  ، منجر به افزایش 3ـ4 برابر آمار سزارین نسبت به حد مجاز آن در کشورمان شده است .

روند زایمان فیزیولوژیک

همان طور که گفتم  ، زایمان فیزیولوژیک به معنی انجام زایمان ایمن ،  طبیعی و بدون مداخلات پزشکی با رعایت حریم خصوصی زائو در کنار همراه ترجیحاً همسر در محیطی امن و آرام منع عدم تحرک و منع عدم خوردن و آشامیدن می باشد .

 در زایمان فیزیولوژیک مصرف داروی محرک انقباضات رحمی مثل اکسی توسین یا داروی تسکین دهنده مثل پتیدین و ... در طی لیبر و زایمان لازم نیست. بنابراین همانگونه که مصرف دارو در دوران بارداری مضر می باشد، این نکته تا انتهای دوران زایمان باید مورد توجه قرار گیرد. مـــادران باردار در روند زایمان فیزبولوژیک می توانند در هر وضعیتی که خود انتخاب می کنند و در آن وضعیت احساس راحتی بیشتری می کنند قرار بگیرند و زایمـــان کنند. در پایان این زایمان نوزاد در آغوش مادر قرار می گیرد و لحظه ای وصف ناپذیر و فراموش نشدنی رقم می خورد!. چنانچه امکان حضور همراه یا همسر وجود داشته باشد این زایمان با حمایت همراه یا همسر سریعتر و راحت تر انجام خواهد شد. توجه به خواسته های مادر با تاکید بر امکانات آن مرکز باید مورد نظر قرار گیرد.

                                      

زایمان فیزیولوژیک با مشارکت کامل مادر در فرآیند زایمان صورت می گیرد. این زایمان در وضعیت های مختلف مادر مثل ایستاده، روی زانو، چهار دست و پا، چمباتمه ،لیتاتومی و نشسته متمایل به جلو ، در وان آب گرم و . .. انجام می شود و آگاهی مادر از روند این پدیده خارق العاده بسیار اهمیت دارد. انواع روشهای کاهش درد زایمان " غیر دارویی"  مثل ماساژتراپی، آروماتراپی، گرمادرمانی، سرمادرمانی، طب فشارِی، موسیقی درمانی، رفلکسولوژی، تن آرامی، تکنیک های تنفسی و ... نه تنها میزان احساس درد مادر را کاهش می دهد بلکه سرعت زایمـــان و رضایت مادر را افزایش می دهد و سلامت کامل جنین را تضمین می کند.

مادران عزیزی که زایمان فیزیولوژیک را انتخاب کرده اند ،  می توانند در زمان حضور در زایشگاه جهت امر زایمان راه بروند و تحرک آنها کمک خواهد کرد که زایمان راحت تری داشته باشند. هنچنین نوشیدن مایعات و خوردن مواد غذایی انرژی زا مثل خرما، شکلات، موز و ... اشکالی ندارد. در این نوع زایمان سرم تراپی، انما، خوابیدن مادر در بستر، معاینات مکـــــرر تشخیصی و اپی زیاتومی به صورت روتین انجام نمی شود و هر اقدامی فقط در صورت لزوم انجام می شود.

                   

آیا جهت انجام زایمان فیزیولوژیک شرایط خاصی لازم است ؟

بله ، در درجه اول ، هیچ منعی جهت زایمان طبیعی نباید داشته باشد . برای مثال ، حفت سرراهی .

ضمنا خانم باردار بهتر است طی دوران بارداری کلاس های آمادگی زایمان را بگذارند تا مهارت های لازم را جهت حضور در این نوع زایمان کسب کند ، همچنین همراه وی که ترجیحاً همسر می باشد بایستی درچند جلسه از کلاس ها شرکت نماید .این کلاسها در مراکز مشاوره مامایی بصورت گروهی می باشد . ماماهای دارای مدرک ، داخل مطب بصورت خصوصی کاسها را برگزار می کنند .

معمولاً از ماه سوم حاملگی و حداقل طی 10 جلسه کلاس ها برگزار می شود که هر جلسه یک ونیم ساعت به طول می انجامد و شامل آموزش های زیر می باشد :

1ـ ارائه برنامه های ورزشی ویژه بارداری جهت حفظ کشش عضلانی و پیشگیری از دردهای عضلانی و استخوانی دوران بارداری مانند کمردرد ، پیشگیری از پرولاپس رحمی و افتادگی مثانه ، همچنین حفظ اندام های زن مشابه قبل از بارداری و کنترل مشکلات گوارشی و بواسیر .

2ـ برنامه های ریلکسیشن و آرام تنی جهت کاهش استرس و اضطراب دوران بارداری زایمان که منجر به ایجاد بارداری با نشاط و زایمانی آرام ، دور از نگرانی و استرس بوده و باعث افزایش اعتماد به نفس زائو می گردد .

3ـ آموزش مراقبت های دوران بارداری ، تغییرات فیزیولوژیک بارداری و زایمان ، آموزش مشکلات و عوارض غیر قابل اجتناب بارداری و تغذیه و آموزش مراحل زایمان و کنترل هیجانات خانواده .

هر مادر باردار ، با هر تصمیمی در مورد زایمانش می تواند از فواید کلاسهای آمادگی دوران بارداری و زایمان بهره مند گردد . از یک مادر شاد و سالم کودکی شاد و سالم متولد می شود.

طبیعت زایمان درد است و علت اصلی درد زایمان انقباضات رحم است . واکنش مادر نسبت به درد زایمان متفاوت است و تحت تاثیر عوامل زیادی مانند فرهنگ ، احساس ترس و نگرانی ، تجربه زایمان قبلی ، میزان آمادگی برای بچه دار شدن و حمایت همسر می باشد.

                                          

کاهش  درد در زایمان فیزیولوژیک:

در روش زایمان فیزیولوژیک با ایجاد شرایط مناسب و استفاده از روش های زیر درد مادر زا به میزان زیادی کنترل کرده  و با حذف بسیاری از عوامل موثر بر درد زایمان شرایط کم دردی را ایجاد می نماییم ؛

1ـ طب فشاری که با تحریک گیرنده های مکانیکی منجر به کاهش درد می شود .

2ـ تحرک مادر در لیبر ؛ منجر به نزول جنین و برطرف شدن وضعیت نامناسب جنین و منجر به افزایش سرعت زایمان می شود .

3ـ استفاده از آروماتراپی و رایحه درمانی ، با افزایش تولید اندروفین و کاهش ادراک درد .

4ـ تکنیک های تنفسی و تمرکز : با افزایش خون رسانی رحم و تولید اندروفین و کاهش ادراک درد .

5ـ  تمرکز و منحرف کردن حواس ، تجسم خلاق ، با کاهش ادراک درد .

6ـ مصرف مایعات و غذای کم حجم : مانع دهیدراسیون و کاهش قند خون و کاهش خستگی و کاهش تولید کاکتول آمین ها می شود .

7ـ حضور همراه در کنار مادر : با حمایت عاطفی و روانی باعث افزایش اعتماد به نفس مادر و کاهش ترس می شود.

زایمانتان شیرین !!