یائسگی (menopause) چیست؟
یائسگی برهه‌ای طبیعی از زندگی زنان است که درآن قاعدگی متوقف می‌شود. معمولاً وقوع یائسگی هنگامی تأیید میگردد که یک زن 12ماه متوالی پریود نشده باشد (البته معمولاً یک‌سری آزمایش‌های تکمیلی نیز جهت تایید انجام میشوند). متوسط سن یائسگی (درآمریکا) 51سالگی می‌باشد؛ امّا ممکن است این امر در فاصله سنی40 تا 55سالگی نیز اتفاق افتد. درواقع با یائسگی زن قدرت باروری خود را از دست می دهد.
استروژن را متوقف می‌کنند، این همان موقعی است که پریود قطع می‌شود. بااین‌حال تایک‌سال بعدازپایان آخرین پریود، شانس باردارشدن کاملا صفر نخواهد بود.
علاوه بر سن، چه عوامل دیگری یائسگی را تسریع می‌کنند؟
درصورتی‌که تخمدان‌ها با جراحی برداشته شوند نیز یائسگی رخ خواهد داد. دراین مورد ممکن است علائم یائسگی حتی بسیار شدیدتر ظاهر شوند زیرا هورمون‌ها یکباره دچار افت میشوند. برداشتن رحم (هیسترکتومی) نیز باعث قطع پریود می‌شود ولی یائسگی را به‌دنبال ندارد(مگرآن‌که تخمدان‌ها نیز برداشته شده باشند.)
شایع‌ترین علامت یائسگی چیست؟
شایع‌ترین علامت یائسگی گُرگرفتگی است. حدوداً 75% زنان به این علامت دچار میشوند. گُرگرفتگی حالتی است که بالاتنه و صورت نگهان داغ شده و ممکن است با قرمزی پوست وتعریق فراوان همراه باشد. هر حمله گُرگرفتگی چندثانیه تا چنددقیقه (یابیشتر) طول می‌کشد.
شاید به‌خاطر گُرگرفتگی نتوانید خوب بخوابید و چندین‌بار از خواب بیدار شوید. کمبودخواب بزرگ‌ترین مشکلی است که در زمان نزدیک‌شدن به یائسگی با آن مواجه خواهید شد. ممکن است این حالت بر خلق‌وخو، سلامتی و توانایی‌تان در انجام امور روزانه تأثیر نامطلوبی داشته باشد.
در دوران یائسگی ، واژن و دستگاه ادراری دستخوش چه تغییراتی میشوند؟
فقدان استروژن باعث ایجاد تغییراتی در واژن می‌شود: آستر واژن نازک و خشک‌شده و این حالت می‌تواند موجب ایجاد درد در موقع آمیزش گردد. همچنین ممکن است واژن نسبت به کسب عفونت مستعد گردد که دراین‌صورت با سوزش و خارش همراه خواهد بود.
دستگاه ادراری نیز با افزایش سن تغییراتی پیدا می‌کند: پیشابراه (مجرایی که ادرار را از مثانه به بیرون می‌آورد) ممکن است خشک، متورم یا تحریک‌پذیر شود. بعضی زنان نیاز پیدا می‌کنند که بیشتر از سابق به دستشویی بروند. احتمال عفونت مثانه بعداز یائسگی افزایش می‌یابد.
تأثیر یائسگی براستخوان‌ها چیست؟
در یائسگی سرعت تجزیه استخوان‌ها افزایش می‌یابد. استتوپورز(پوکی‌استخوان) که ناشی ازاین تجزیه استخوانی است، با خطر بروز شکستگی‌هایی در زنان مسن همراه است. استخوان‌های کفل، مچ و ستون فقرات بیشترازبقیه استخوان‌ها تحت‌تأثیر یائسگی قرارمی‌گیرند.
تأثیر کاهش استروژن بر ریسک حملات قلبی و سکته چیست؟
قبل‌از یائسگی استروژن تولیدشده توسط تخمدان‌ها، از زنان در برابر حملات قلبی و سکته محافظت می‌کند. اما بعد از یائسگی، با کاهش استروژن قدری ازاین محافظت ازبین می‌رود ازاین رو، شانس حملات‌قلبی و سکته افزایش می‌یابد.
چه‌چیز باعث تغییرات احساسی در دوران یائسگی می‌شود؟
تغییر میزان هورمون‌ها ممکن است باعث شود تا احساس عصبانیت، تحریک‌پذیری و یا خستگی شدید پیدا کنید. البته این علائم ممکن است در ارتباط با سایر نشانه‌های یائسگی مانند کسر خواب نیز باشند.
تأثیر یائسگی بر زندگی جنسی فرد چیست؟
بعضی از زنان در نزدیکی یائسگی و بعدازآن میل جنسی‌شان کاهش می‌یابد. کاهش هورمون‌ها ممکن است باعث کاهش میل جنسی شود. به‌علاوه یائسگی بر توانایی زن در رسیدن به اوج لذت جنسی (ارگاسم) نیز تأثیر گذاشته و یا زمان رسیدن به آن را طولانی‌تر می‌کند.
آیا برای کاهش علائم یائسگی داروهایی وجود دارند؟
بله- هورمون درمانی می‌تواند به کاهش علائم یائسگی کمک کند. دربعضی موارد، هورمون درمانی قبل از یائسگی شروع می‌شود. درصورت مصرف قرص‌های ضدبارداری، با شروع هورمون درمانی باید مصرف آنها را قطع کنید.
در مورد زنانی که رحم‌شان برداشته نشده، معمولاً استروژن همراه با پروژستین داده می‌شود. این امر به کاهش ریسک سرطان آستررحم که درصورت مصرف استروژن تنها رخ می‌دهد، کمک می‌کند.
فواید هورمون درمانی چیست؟
استروژن برای درمان علامت اصلی یائسگی یعنی گُرگرفتگی به‌کارمی‌رود. همچنین خشکی واژن را کم کرده می‌تواند به کاهش بعضی تغییراتی که موجب بروز مشکلات دستگاه ادراری میشوند، نیز کمک کند. استروژن به کاهش ریسک سرطان روده بزرگ (کولون) نیز کمک می‌نماید.
خطرات هورمون درمانی چیست؟
همانند هر داروی دیگری، مصرف هورمون‌ها نیز خالی از خطر نیست.در زنانی که رحم دارند، استفاده از استروژن تنها ریسک سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد. زیرا استروژن موجب رشد آستررحم می‌شود. استفاده از قرص‌های صرفاً دارای پروژستین همراه با استروژن به کاهش ریسک مشکلات ادراری کمک خواهد کرد.منتها عیب استفاده از پروژستین آن است که ظاهراً موجب افزیش ریسک سرطان پستان می‌شود. همچنین زنان یائسه ممکن است با مصرف آن مجدداً دچار خونریزی شوند (هرچنداین حالت فقط مدت کوتاهی رخ خواهد داد).
در سنین یائسگی احتمال ابتلا به بیماری های بدخیم مثل سرطان پستان، رحم، تخمدان و سرطان دهانه رحم بیشتر است، پس انجام مراقبت سالانه در این سنین از ارزش بالاتری برخوردار است، بنابراین معاینه پستان و ماموگرافی سالانه باید انجام شود. در کسانی که سابقه سرطان پستان، تخمدان، رحم یا روده ها را دارند، این مراقبت ها زودتر و دقیق تر باید انجام شود. در کسانی که این سوابق وجود دارد بررسی وجود یا عدم وجود برخی از ژنها که خوشبختانه در کشور ما امکان انجام آزمایشات لازم وجود دارد، به پیدا کردن افراد در معرض خطر بیشتر کمک می کند.
همین طور انجام پاپ اسمیر و معاینه لگنی همزمان در تشخیص هر چه زودتر سرطان های دهانه رحم، تخمدان ها و رحم کمک کننده است.بیماری شایع تر این سن، پوکی استخوان است که در بسیاری از بانوان ایرانی دیده می شود که این مشکل هم به نژاد ما ربط دارد و هم به تغذیه نامناسب دوران رشد که متاسفانه در اکثر موارد زنان از نظر کلسیم دچار کمبود هستند، بنابراین در حوالی سنین یائسگی (۵۰ سالگی) باید بررسی سنجش تراکم استخوان ها به عمل آید تا در صورت پوکی استخوان زودرس، درمان های مناسب آن انجام شود.
سنین یائسگی همچنین با بروز بیماری های شایع دیگری مثل دیابت، بالا رفتن چربی خون، کم کاری تیروئید و... همزمان است که برای بررسی این بیماری ها، آزمایش های مربوطه از حدود ۴۵ سالگی شروع شده و هر ۳ تا ۵ سال یک بار این آزمایش های باید تکرار شود.همین طور امکان سرطان روده از ۵۰ سالگی وجود دارد که با انجام آزمایش مدفوع و بررسی های رادیولوژی روده ها یا کولونوسکوپی این مساله بررسی می شود.
در کنار این مراقبت های تخصصی، توصیه به ورزش، تغذیه مناسب و مصرف مکمل هایی مثل کلسیم و ویتامین های لازم و ترک عادات نامناسبی مثل مصرف سیگار توصیه می شود.در مراقبت های سالانه انجام واکسیناسیون لازم برای هر سنی نیز لازم است ، مثلا زنان بالای ۶۵ سال باید سالانه واکسناسیون علیه آنفلوآنزا را انجام دهند و هر ۵ سال یک بار واکسیناسیون علیه پنوموکوک(واکسنی برای مقابله با شایع ترین عامل ذات الریه) انجام شود
